کمبود نیروی کار ماهر در صنعت ساختمان یکي از جدی‌ترین چالش‌های این صنعت در دنیاست. بسیاری از کشورهای دنیا از جمله آمریکا، انگلیس، نیوزلند و … در حال مقابله با این مشکل هستند. در دهه‌های اخیر توجه قابل ملاحظه‌ای از سوی محققان حوزه مدیریت ساخت به این مسئله شده است. این تلاش‌ها شامل تخمین و پیش‌بیني میزان کمبود نیروی کار ماهر و همچنین روش‌های بهبود و کاهش شکاف مهارتي میان کارگران است. صنعت ساخت و ساز ایران نیز با مشکل کمبود نیروی کار ماهر مواجه است و نیاز به راه چاره‌ای برای مقابله با این چالش دارد.
نیروی کار ماهر کیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟
به طور کلی، مهارت را می‌توان با توانایی یا تخصص آموخته شده یک فرد برای انجام یک کار به خصوص تعریف کرد. مهارت را می‌توان از طریق آموزش، تمرین، انجام کار عملی و تجربه بدست آورد. همچنین مهارت ممکن است مرتبط با ویژگی‌های فیزیکی، ذهنی یا ترکیبی از این دو باشد. برای هر شغلی، بسته به میزان پیچیدگی و حساسیت کار، انواع مختلفی از مهارت‌ها و سطح متفاوتی از تخصص مورد نیاز است. یک نیروی کار ماهر به طور کلی باید توانایی‌هایی زیر را داشته باشد:
- آموزش و تمرین: یک کارگر ماهر بهتر است دوره‌های کارآموزی مرتبط به حرفه‌اش را در مراکز مهارت‌آموزی معتبر گذرانده باشد.
- دانش فنی: نیروی کار ماهر باید در مورد کاری که انجام می‌دهد دانش فنی کافی داشته باشد.
- تجربه: تجربه شاید مهمترین عامل در پرورش یک نیروی کار ماهر باشد. کارگر ماهر باید تجربه کافی در حرفه‌اش داشته باشد.
- قدرت حل مسئله: کارها همیشه به یک شکل پیش نمی‌روند و هر پروژه چالش‌های خود را دارد. یک کارگر ماهر باید چالش‌هایی که در خلال کار به سراغش می‌آیند را به خوبی مدیریت کند.
چالش کمبود نیروی کار ماهر
در علم مدیریت پروژه، برای بررسی عملکرد یک پروژه، سه حوزه عملکردی کیفیت، هزینه و زمان پروژه را مورد ارزیابی قرار می‌دهند. البته امروزه این مثلث عملکردی، یک وجه جدید و مهم به نام ایمنی نیز پیدا کرده است. در پروژه‌های ساختمانی، مدیریت موثر این چهار جزء برای اطمینان از موفقیت پروژه حیاتی است.
کمبود نیروی کار ماهر در ساخت و ساز، چالشی است که می‌تواند به طور مستقیم روی هر چهار جزء ذکر شده تأثیر بگذارد. پروژه‌ای را در نظر بگیرید که نصب اسکلت فولادی خود را با یک اکیپ غیرماهر پیش می‌برد.
این اکیپ کاری به خوبی یک اکیپ ماهر نمی‌تواند برنامه‌ریزی کارها و منابع مصرفی را مدیریت کند و هزینه‌های انجام کار را افزایش می‌دهد. این اکیپ غیرماهر احتمال وقوع حوادث ایمنی در خلال کار را نیز بیشتر می‌کند. به عنوان مثالی دیگر، فرض کنید برای نصب وال پست در پروژه خود، با یک پیمانکار کم‌تجربه قرارداد بسته‌اید. در صورتی که این پیمانکار دانش فنی و مهارت لازم برای اجرای انواع وال‌پست را نداشته باشد، علاوه بر اجرای نامناسب وال‌پست ممکن است به سازه اصلی نیز آسیب بزند. از طرف دیگر، پیمانکار نمی‌تواند به سرعت کارها را پیش ببرد و باعث ایجاد تأخیر در پروژه می‌شود.
بنابراین دیدیم که پیمانکار کم‌تجربه و غیرماهر وال‌پست، چگونه روی زمان و کیفیت پروژه اثرگذار است. در این زمینه پژوهش‌های فراوان و معتبری انجام شده که تأثیرگذاری مستقیم کمبود نیروی کار ماهر بر شاخص‌های کلیدی پروژه را تأیید می‌کند.
راه‌های مقابله با کمبود نیروی کار ماهر
پیشتر دیدیم که کمبود نیروی کار ماهر چگونه اصلی‌ترین حوزه‌های عملکردی پروژه یعنی کیفیت، ایمنی، هزینه و زمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تحقیقات زیادی برای مقابله با کمبود نیروی کار ماهر انجام شده است. راهکارهای مختلفی برای مقابله با این مشکل پیشنهاد شده. این راهکارها می‌توانند مقطعی و کوتاه مدت و یا اساسی و بلند مدت باشند.
اصلاح برنامه‌های آموزشی و اهمیت بیشتر به مراکز مهارت آموزی کشور در افزایش کارگران ماهر بسیار مؤثر است. بسیاری از مشاغل مرتبط با صنعت ساختمان در برنامه‌های این مراکز جایی نداشته و مرجع معتبری برای کسب مهارت و دریافت گواهی‌نامه معتبر وجود ندارد. ایجاد برنامه‌های کارورزی در دوران مدرسه برای نوجوانان نیز می‌تواند به افزایش گرایش افراد برای ورود به این حرفه‌ها کمک کند.
ورود کارگران خارجی می‌تواند به صورت مقطعی کمبود نیروی کار را جبران کند. این مسئله از مدت‌ها پیش در ایران بوده و در حال حاضر بخش قابل توجهی از بازار نیروی کار ساخت و ساز را کارگران افغان تشکیل داده‌اند. با این حال این امروزه با افزایش خروج کارگران افغان از کشور، کمبود نیروی کار در ایران رو به افزایش است. طبق اعلام رصدخانه مهاجرت ایران، طي چهار ماهه ابتدایي سال 2021 میلادی، تعداد 364 هزار مهاجر افغان از ایران خارج شده‌اند. این در حالي است که در مدت مشابه سال 2020 میلادی، این تعداد 270 هزار نفر بوده است.
ورود فناوری‌های جدید و بکارگیری روش‌های ساخت نوین از دیگر راهکارهای مقابله با کمبود نیروی کار ماهر است. روش‌های ساخت نوین معمولاً به تعداد افراد کمتر یا سطح مهارت متوسط نیاز دارند. به عنوان مثال در گذشته برای خاکبرداری نیاز به تعداد زیادی کارگر بود. امروزه با ورود ماشین‌آلات خاکبرداری این کار با تعداد افراد بسیار کمتری در مدت زمانی کوتاه‌تر انجام می‌شود. قبل از ورود دستگاه‌های CNC برای ایجاد طرح‌های مختلف روی قطعات چوبی و یا ساخت درب‌های فلزی طرح‌دار نیاز به نجاران و آهنگران بسیار ماهر داشت. امروزه به کمک این تکنولوژی هر طرح دلخواهی با نهایت دقت توسط یک اپراتور دستگاه قابل اجراست.
وال مش، فناوری نوین مهار دیوارها
وال مش یکی از روش‌های ساخت جدید و فناوری‌های نوین در صنعت ساختمان است که برای مهار لرزه‌ای دیوارهای غیرسازه‌ای طراحی شده است. این روش به عنوان جایگزینی برای روش وال پست معرفی شده که در آن نیاز به استفاده از وادارهای قائم، تیرک‌های افقی و یادگیری نحوه اجرای میلگرد بستر وجود دارد. در راهکار وال مش، این نیازها حذف شده و تمام عملیات مربوط به ساخت و آماده‌سازی وادارها، اجرای لایه ضد زنگ، جوشکاری، سوراخکاری بتن، نصب پلیت در بتن و غیره حذف می‌شود.
با استفاده از وال مش، اجرای ساختمان‌ها بسیار آسان و سریع است و هیچ مرحله‌ای از آن نیاز به نیروهای تخصصی ندارد. یک اکیپ کاری نیمه‌ماهر و یا حتی کارگران ساده با دریافت آموزشی کوتاه و مختصر قادر به اجرای صحیح والمش هستند. این روش ساخت به دلیل سرعت بالا و کاهش هزینه‌ها در بسیاری از پروژه‌های ساختمانی مورد استفاده قرار گرفته است. با توجه به موارد ذکر شده، والمش به عنوان یک فناوری نوین و روش ساخت جدید، علاوه بر مزایای فراوانی که دارد، می‌تواند در مقابله با کمبود نیروی کار ماهر نیز بسیار مؤثر باشد.
سخن پایانی
در حال حاضر، صنعت ساختمان ایران با مشکل کمبود نیروی کار ماهر مواجه است که در آینده نیز به احتمال زیاد ادامه خواهد داشت. یکی از مؤثرترین راهکارهای این مشکل، استفاده از فناوری‌های نوین در صنعت ساختمان است. وال مش با حذف مراحل روش‌های سنتی و عدم نیاز به حضور نیروهای ماهر، علاوه بر تمام امتیازات مثبتش از جمله سرعت بالاتر و هزینه کمتر، چالش کمبود نیروی کار ماهر ساخت و ساز را نیز تا حدودی بهبود بخشیده است.
