توری وال مش در سال‌های اخیر، استفاده از مش فایبرگلاس به عنوان راهکاری نوین در تسلیح دیوارهای غیرسازه‌ای ساختمان، توجه بسیاری از فعالان صنعت ساختمان را به خود جلب کرده است. با این حال، محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی باعث ایجاد ابهاماتی در ذهن مهندسین و ناظرین پروژه‌ها شده بود. اکنون با صدور گواهی نامه‌های رسمی برای وال مش و انجام تست‌های فنی گسترده، فصل تازه‌ای در مسیر استفاده مطمئن، مستند و قانونی از این محصول گشوده شده است. در این مقاله، ضمن مرور پیشینه محدودیت‌ها، به تحلیل دقیق گواهی نامه فنی وال مش صادرشده و نتایج آزمایش‌های تخصصی انجام‌شده روی وال مش و تست مش فایبرگلاس خواهیم پرداخت تا مهندسین محترم بتوانند با درکی دقیق و مستند، نسبت به استفاده از وال مش در پروژه‌های خود تصمیم‌گیری نمایند.
چرا استفاده از مش فایبرگلاس در ابتدا با محدودیت روبه‌رو شد؟
پس از وقوع زلزله‌ی سال ۱۳۹۶ در کرمانشاه، یکی از مهم‌ترین نتایج حاصل از بررسی‌های کارشناسی، میزان بالای تخریب اجزای غیرسازه‌ای ساختمان‌ها بود. برخلاف تصور عمومی که معمولاً تمرکز را بر خرابی اسکلت اصلی می‌گذارد، در این زلزله مشخص شد که بخش بزرگی از خسارات جانی و مالی ناشی از عملکرد ضعیف دیوارها، تیغه‌ها و سایر اجزای غیرسازه‌ای بوده است. این موضوع زنگ خطر جدی برای نهادهای مسئول، به ویژه مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به صدا درآورد.
در پاسخ به این نیاز، پیوست ششم استاندارد ۲۸۰۰ تدوین و منتشر شد. هدف این پیوست، ارتقای سطح طراحی و اجرای لرزه‌ای اجزای غیرسازه‌ای، و همچنین افزایش دقت در نظارت‌های فنی بود. در آن زمان، تنها راهکار رسمی برای مهار این اجزا استفاده از وال‌پست و میلگرد بستر بود. با این حال، تجربه‌ی میدانی زلزله کرمانشاه نشان داد که این روش سنتی در عمل به درستی اجرا نشده و به همین دلیل کارایی لازم را در برابر زلزله نداشته است.
در کنار این روش سنتی، پیوست ششم راهکار نوینی را نیز معرفی کرد: استفاده از مش فایبرگلاس برای مهار دیوارهای غیرسازه‌ای. این روش جدید که بعدها با نام «وال مش» شناخته شد، به دلیل مزایای متعدد خود مورد استقبال گسترده فعالان صنعت ساختمان قرار گرفت. از جمله مزایای این روش می‌توان به سرعت بالای اجرا، کاهش هزینه‌ها، سادگی فرایند نصب و سبک‌سازی ساختمان اشاره کرد. به همین دلیل، طی مدت کوتاهی، اجرای وال مش و مش فایبرگلاس در پروژه‌های ساختمانی رایج شد و شرکت‌های متعددی وارد بازار عرضه این محصول شدند.
اما این گسترش سریع بدون سازوکار کنترلی برای اجرا و تست مش فایبرگلاس، منجر به افزایش عرضه محصولاتی شد که استانداردهای فنی لازم را نداشتند. نبود دستورالعمل‌های دقیق طراحی و اجرایی، و همچنین عدم وجود گواهی‌نامه‌های فنی معتبر برای بسیاری از این محصولات، نگرانی‌های جدی برای ناظران و مسئولان فنی ایجاد کرد.
در واکنش به این وضعیت، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با صدور نامه‌ای رسمی، استفاده از مش فایبرگلاس در دیوارهای پیرامونی را تا زمان تهیه‌ی اسناد پشتیبان ممنوع اعلام کرد. منظور از اسناد پشتیبان، مجموعه‌ای از دستورالعمل‌های طراحی، اجرایی و معیارهای ارزیابی بود که امکان صدور گواهی‌نامه فنی برای شرکت‌های معتبر را فراهم می‌کرد. به عبارت دیگر، این ممنوعیت با هدف جلوگیری از استفاده بی‌رویه و غیرایمن از مش فایبرگلاس در پروژه‌های ساختمانی صورت گرفت تا در آینده، فقط شرکت‌هایی که محصولاتشان از نظر کیفیت و عملکرد تأیید شده‌اند، مجاز به عرضه این محصول باشند.
چگونه وال مش محدودیت‌ها را پشت سر گذاشت؟
با وجود آنکه نامه ممنوعیت استفاده از مش فایبرگلاس در دیوارهای پیرامونی به صورت رسمی و عمومی ابلاغ نشد، اما انتشار غیررسمی آن در فضای مجازی، به ویژه در بین جامعه مهندسی، نگرانی‌هایی جدی و البته قابل‌درک ایجاد کرد. بسیاری از مهندسین ناظر نسبت به کاربرد این محصول در پروژه‌های خود دچار تردید شدند و ترجیح دادند تا روشن شدن وضعیت، از به‌کارگیری آن خودداری کنند.
در واکنش به این فضای مبهم، شرکت وال مش تصمیم گرفت با تمرکز بر مستندسازی کیفیت و عملکرد محصول، مسیر اعتمادسازی را به صورت علمی و شفاف طی کند. در گام نخست، مجموعه‌ای از آزمون‌های کنترل کیفیت و تست مش فایبرگلاس، هم در سطح مواد اولیه و هم در سطح عملکرد نهایی مش، طراحی و اجرا شد تا انطباق محصول با الزامات فنی آیین‌نامه ۲۸۰۰ مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد. نتایج این آزمایش‌ها نشان داد که وال مش از نظر فنی کاملاً با نیازهای لرزه‌ای مشخص‌شده در پیوست ششم منطبق است.
از سوی دیگر، وال مش برای بررسی دقیق‌تر چالش‌های خاص این فناوری، از جمله پایداری مش فایبرگلاس در برابر محیط‌های قلیایی سیمانی، وارد همکاری تحقیقاتی با دانشگاه صنعتی امیرکبیر شد. در این همکاری، آزمایش‌های قلیایی بلندمدت طبق آخرین استانداردهای بین‌المللی انجام شد تا دوام و استحکام مش فایبرگلاس در شرایط واقعی و سخت محیطی به صورت علمی بررسی شود.
در کنار مسیر تحقیقاتی، اقدام مهم دیگر وال مش، راه‌اندازی خط تولید اختصاصی مش فایبرگلاس بود. با راه‌اندازی این خط تولید در پارک علم و فناوری البرز و دریافت پروانه بهره‌برداری رسمی، شرکت وال مش می‌تواند کنترل کیفیت تولید مش فایبرگلاس را به صورت درون‌سازمانی و با دقتی بالا مدیریت کند. این مزیت به وال مش امکان داد تا در تمام مراحل تولید، از انتخاب نخ‌های شیشه گرفته تا بافت و آهارزنی و تست مش فایبرگلاس، بر اساس معیارهای کیفی دقیق عمل کند و محصول نهایی را با ثبات بالا و کیفیت یکنواخت عرضه نماید.
پس از آنکه مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی فرایند صدور گواهی‌نامه‌های فنی را برای مش فایبرگلاس تدوین کرد، وال مش بلافاصله درخواست خود را ارائه داد. در نهایت، این شرکت موفق شد گواهی نامه فنی وال مش را هم برای استفاده در دیوارهای داخلی و هم برای دیوارهای پیرامونی دریافت کند؛ موضوعی که نشان‌دهنده پشت سر گذاشتن کامل محدودیت‌ها و تأیید رسمی کیفیت این سیستم نوین است.
بررسی گواهی‌نامه‌های فنی صادر شده برای وال مش و نتایج تست‌های انجام‌شده
مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، به عنوان معتبرترین مرجع تخصصی در حوزه ارزیابی مصالح و فناوری‌های نوین ساختمانی در کشور شناخته می‌شود. استاندارد ۲۸۰۰ که به موضوع طراحی لرزه‌ای ساختمان‌ها می‌پردازد نیز توسط همین مرکز تدوین و منتشر شده است. بنابراین، محدودیت‌هایی که پیش‌تر برای اجرای مش فایبرگلاس در دیوارهای پیرامونی مطرح شد، و اکنون صدور گواهی‌نامه فنی برای آن، هر دو از سوی معتبرترین مرجع ممکن صادر شده‌اند. همین موضوع نشان می‌دهد که اگر مش فایبرگلاس مورد استفاده، از شرکت‌های دارای تأییدیه رسمی این مرکز تهیه شود، هیچ مانعی برای استفاده‌ی آن در پروژه‌های ساختمانی وجود ندارد.
از سوی دیگر، در پیش‌نویس جدید آیین‌نامه ۲۸۰۰ (ویرایش پنجم)، بار دیگر موضوع مهار دیوارهای غیرسازه‌ای با استفاده از شبکه الیاف شیشه (مش فایبرگلاس) مورد توجه قرار گرفته و الزامات فنی مربوط به آن به صورت دقیق‌تر و شفاف‌تر تدوین شده است. این موضوع نشان‌دهنده‌ی تأیید مجدد این روش و تمایل نهادهای علمی و نظارتی کشور به گسترش استفاده از این فناوری نوین است.
مرکز تحقیقات، برای ارزیابی فنی مش فایبرگلاس عرضه شده توسط شرکت وال مش، دو گزارش فنی جداگانه صادر کرده است؛ یکی برای کاربرد در دیوارهای پیرامونی و دیگری برای دیوارهای داخلی. در ادامه به جزئیات این دو گزارش اشاره می‌کنیم:
گزارش اول: کاربرد در دیوارهای پیرامونی (محیط سیمانی)
این گواهی‌نامه به بررسی فنی مش فایبرگلاس برای استفاده در تسلیح دیوارهای غیرسازه‌ای بلوکی در محیط خارجی ساختمان (محیط‌های سیمانی) می‌پردازد.
دامنه‌ی کاربرد این محصول به طور مشخص برای شرایطی تعریف شده است که دیوار در معرض محیط سیمانی و شرایط بیرونی قرار دارد و نیازمند مقاومت بالا در برابر شرایط قلیایی است.
روش ارزیابی این محصول، مطابق با “دستورالعمل طراحی و اجرای ملات مسلح‌شده با مش الیاف شیشه برای دیوارهای بلوکی” تدوین‌شده توسط مرکز تحقیقات انجام گرفته است. در این دستورالعمل، تمام الزامات طراحی، اجرا و کنترل کیفی مش فایبرگلاس مشخص شده است.
در این گزارش، نتایج تست‌های مکانیکی و شیمیایی متعددی بر روی مش فایبرگلاس آمده است؛ از جمله:
- دانسیته
- درصد مواد آلی
- وزن مترمربع (گرماژ)
- ابعاد چشمه
- نمره الیاف در جهت تار و پود
- نیروی کششی مش الیافی قبل و پس از آزمون قلیا
- درصد زیرکونیا
تمامی نتایج تست مش فایبرگلاس در قالب جدول‌های مستند ارائه شده‌اند و مرکز تحقیقات با مقایسه نتایج به‌دست‌آمده با مقادیر مرجع موجود در پیوست ششم آیین‌نامه ۲۸۰۰ و دستورالعمل مربوطه، انطباق کامل محصول وال مش را با معیارهای فنی تأیید کرده است.
گزارش دوم: کاربرد در دیوارهای داخلی (محیط گچی)
گواهی‌نامه دوم، مربوط به استفاده از مش فایبرگلاس در محیط‌های داخلی ساختمان و تسلیح دیوارهای غیرسازه‌ای در محیط‌های گچی است. ساختار این گزارش مشابه گزارش اول است و تمامی ارزیابی‌ها بر اساس همان دستورالعمل فنی انجام شده است، با این تفاوت که محیط مرجع در این ارزیابی، دیوارهای داخلی بوده است.
تست‌هایی مانند دانسیته، درصد مواد آلی، وزن مترمربع (گرماژ)، ابعاد چشمه، نمره الیاف در جهت تار و پود و نیروی کششی مش فایبرگلاس در این گزارش بررسی شده‌اند و همان‌گونه که در گواهی‌نامه رسمی آمده، نتایج تست مش فایبرگلاس نشان می‌دهد که در صورت رعایت کامل الزامات طراحی و اجرای دستورالعمل مرکز تحقیقات، استفاده از محصول شرکت وال مش در این شرایط نیز کاملاً مورد تأیید است.
چگونه مش فایبرگلاس با کیفیت را شناسایی کنیم؟
در انتخاب مش فایبرگلاس، کیفیت آن مستقیماً بر ایمنی سازه تأثیر می‌گذارد. برای شناسایی مش فایبرگلاس با کیفیت، توجه به شاخص‌های زیر ضروری است:
- گواهی فنی معتبر: از فروشنده گواهی رسمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی را درخواست کنید. این گواهی، معیار اولیه برای اعتبار محصول است.
- تست مش فایبرگلاس: اطمینان از انجام تست‌های مقاومت کششی، تست قلیایی ۲۸ روزه و تست XRF (بررسی وجود زیرکونیوم) از آزمایشگاه‌های معتبر، قدم مهمی در ارزیابی کیفیت است.
- گرماژ و مقاومت کششی استاندارد: مش باکیفیت باید گرماژی بالاتر از ۱۰۰ گرم بر متر مربع و مقاومت کششی بالاتر از ۱۲۰۰ نیوتن بر ۵ سانتی‌متر داشته باشد.
- بافت منظم و چشمه‌های استاندارد: مش استاندارد بافت یکنواخت، چشمه‌های منظم و نخ‌های هم‌راستا دارد.
- انعطاف‌پذیری مناسب: شکنندگی بالا در حین اجرا نشانه کیفیت پایین رزین پوششی است. یک مش خوب، انعطاف مناسبی دارد و به راحتی نمی‌شکند.
با بررسی این معیارها و انجام تست مش فایبرگلاس پیش از خرید، می‌توان از انتخابی مطمئن برای اجرای ایمن و بادوام وال مش اطمینان حاصل کرد. در کنار اطمینان از کیفیت مش فایبرگلاس خریداری شده، از کیفیت سایر اجزا مانند پلاستر وال مش و نبشی وال مش نیز اطمینان حاصل کنید.
رفع محدودیت و تأثیر آن بر اجرای وال مش در پروژه‌های ساختمانی
صدور گواهی‌نامه‌های فنی برای وال مش توسط مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، به صورت رسمی به این معناست که محدودیت‌های پیشین درباره استفاده از مش فایبرگلاس در پروژه‌های ساختمانی به طور کامل برداشته شده‌اند. اکنون مجریان، طراحان و ناظران می‌توانند با اطمینان کامل، از مش فایبرگلاس شرکت وال مش هم در دیوارهای داخلی و هم در دیوارهای پیرامونی استفاده کنند، مشروط بر آنکه طراحی و اجرا مطابق الزامات آیین‌نامه‌ای انجام شود.
استفاده از وال مش اکنون کاملاً مجاز، قانونی و مورد تأیید نهادهای رسمی از جمله مرکز تحقیقات، سازمان نظام مهندسی ساختمان و سایر مراجع مرتبط است. این موضوع، نه‌تنها ابهامات فنی پیشین را برطرف کرده، بلکه راه را برای گسترش استفاده از راهکارهای نوین در صنعت ساخت‌وساز کشور هموارتر ساخته است.
رفع این محدودیت، تأثیر چشمگیری در روند اجرای پروژه‌ها داشته است. در شرایطی که سرعت اجرا، کاهش وزن ساختمان، هزینه کمتر و کیفیت بالا از مهم‌ترین دغدغه‌های پروژه‌های ساختمانی هستند، حالا پیمانکاران می‌توانند با خیالی آسوده به سراغ استفاده از مش فایبرگلاس وال مش بروند؛ راهکاری که نه‌تنها مطابق با الزامات آیین‌نامه ۲۸۰۰ است، بلکه در مقایسه با روش‌های سنتی مانند میلگرد بستر و وال پست، مزایای فنی، اجرایی و اقتصادی متعددی دارد.
این تحولات، هم‌راستا با روند جهانی صنعت ساختمان است. در بسیاری از کشورهای پیشرو، سال‌هاست که استفاده از مصالح سنگین، روش‌های سنتی و پرهزینه کنار گذاشته شده و مصالح سبک، صنعتی و نوآورانه مانند مش‌های الیاف شیشه جایگزین آن‌ها شده‌اند. بازار ساخت‌وساز ایران نیز اکنون در حال تجربه همین گذار است؛ گذار از راهکارهای قدیمی و ناکارآمد به سمت سیستم‌هایی که هم با مقررات ملی ساختمان سازگارند و هم پاسخ‌گوی نیازهای واقعی کارگاه‌های اجرایی هستند.
بنابراین امروز، پس از عبور از یک دوره‌ی ابهام و محدودیت، وال مش به عنوان یک محصول دانش‌بنیان، دارای گواهی‌نامه‌های معتبر فنی، آماده حضور گسترده‌تر در پروژه‌های ساختمانی کشور است؛ مسیری که با همراهی مهندسین متعهد، آینده‌ای ایمن‌تر، سریع‌تر و باصرفه‌تر برای صنعت ساختمان رقم خواهد زد.
نقش مهندسین در عبور از تردیدها و پذیرش فناوری‌های نوین
جامعه مهندسی ناظرین ساختمانی کشور همواره نقشی کلیدی در هدایت صنعت ساختمان به سمت روش‌ها و مصالح نوین ایفا کرده است. مسئولیت سنگین حفظ ایمنی، کیفیت و بهره‌وری پروژه‌ها، بر دوش مهندسین طراح، ناظر و مجری قرار دارد؛ کسانی که تصمیم‌های فنی آن‌ها می‌تواند آینده ساخت و ساز کشور را تغییر دهد. در چنین شرایطی، تکیه بر مستندات معتبر و دانش فنی به‌روز، تنها مسیر صحیح برای تصمیم‌گیری مهندسی است.
مسیر طی‌شده برای وال مش، نمونه‌ای روشن از فرایند اصلاح نگرش‌ها، اثبات فنی و دریافت تأییدیه‌های قانونی است. از زمان انتشار اخبار غیررسمی درباره محدودیت استفاده از مش فایبرگلاس، تا انجام آزمایش‌های گسترده تست مش فایبرگلاس، همکاری علمی با دانشگاه امیرکبیر، راه‌اندازی خط تولید دانش‌بنیان، و در نهایت دریافت گواهی‌نامه فنی برای استفاده در دیوارهای داخلی و پیرامونی، همه گام‌هایی بوده‌اند برای تبدیل یک محصول نوآورانه به راه‌حلی مطمئن و مورد تأیید.
اکنون از جامعه مهندسی، به ویژه ناظرین محترم دعوت می‌شود تا با مراجعه به مستندات رسمی مرکز تحقیقات، نتایج آزمایش‌ها و گزارش‌های فنی منتشرشده، تصمیم‌گیری خود را بر پایه مدارک معتبر و تحلیل فنی انجام دهند. در شرایطی که اطلاعات نادرست و منابع غیررسمی می‌توانند مسیر پروژه‌ها را با تردید و اشتباه همراه کنند، وظیفه حرفه‌ای هر مهندس آن است که در برابر شایعات بایستد و تنها به استنادات قابل اتکا توجه کند.
مهندسین با پذیرش و به‌کارگیری فناوری‌های نوین مانند مش فایبرگلاس، نقشی مؤثر در افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه، تسریع اجرا و در عین حال حفظ انطباق کامل با استانداردها و آیین‌نامه‌ها ایفا می‌کنند. این نقش، نه‌تنها فنی و حرفه‌ای، بلکه ملی و راهبردی است.
شناسایی مش فایبرگلاس با کیفیت تنها به معنای تضمین ایمنی و دوام سازه نیست، بلکه راهی برای جلوگیری از هزینه‌های پنهان ناشی از انتخاب‌های اشتباه نیز هست. توجه به ویژگی‌های فنی و انجام تست‌های استاندارد پیش از خرید، اطمینانی دوچندان ایجاد می‌کند. همچنین به خاطر داشته باشید که قیمت وال مش نباید تنها معیار تصمیم‌گیری باشد؛ بلکه باید آن را در کنار کیفیت، گواهی‌نامه‌های فنی و دوام در نظر گرفت تا انتخابی هوشمندانه و مقرون‌به‌صرفه داشته باشید.
در پایان باید تأکید کرد که امروزه انتخاب وال‌مش، انتخابی کاملاً مستند، فنی و مورد تأیید نهادهای رسمی است. راهکاری که با پشتوانه علمی و گواهی‌نامه‌های معتبر، پاسخی دقیق و به‌روز به نیاز صنعت ساختمان ایران ارائه می‌دهد.
